ເລືອດຈາງຈາກການຂາດທາດເຫຼັກ
ການຂາດທາດເຫຼັກເປັນພາວະຂາດອາຫານທີ່ພົບຫຼາຍ
ແລະ ພາວະເລືອດຈາງຈາກການຂາດທາດເຫຼັກກໍ່ເປັນບັນຫາທີ່ພົບຫຼາຍກວ່າເລືອດຈາງຈາກສາຍເຫດອື່ນ.
-
ຄວາມຮູ້ທົ່ວໄປ:
-
ທາດເຫູັກສ່ວນໃຫ່ຍ
2/3 ຫຼືປະມານ 2,5g ຈະຢູ່ໃນຮູບ Hemoglobin ແລະ Myoglobin, ອີກ 1/3 ຫຼືປະມານ 1g ໃນຜູ້ຊາຍ
ຫຼື 0,5g ໃນຜູ້ຍິງຈະເປັນທາດເຫຼັກທີ່ສະສົມໃນຮູບແບບ Ferritin
ແລະ Hemosiderin.
-
ເຫູັກໃນ plasma ມີປະມານ 60-150mg/dl ໂດຍໃນຮູບ Ferric, ເຫຼັກສ່ວນນີ້ມີຄວາມສໍາຄັນຄືຈະເປັນແຫຼ່ງນໍາເຫຼັກໄປໃຫ້ຈຸລັງຕ່າງໆ.
-
ຮ່າງກາຍຈະດູດຊືມທາດເຫຼັກຢູ່ບໍລິເວນໃສ້ອ່ອນທ່ອນປະມານ
10% ຂອງເຫຼັກທີ່ມີໃນອາຫານ.
-
ປັດໃຈທີ່ມີຜົນຕໍ່ການດູດຊືມຂອງທາດເຫຼັກໄດ້ແກ່:
1.
ປະລິມານທາດເຫຼັກໃນຮ່າງກາຍ,
ອາຫານທີ່ມີທາດເຫຼັກຫຼາຍໄດ້ແກ່: ຊີ້ນ, ຕັບ
2.
ປະເພດທາດເຫຼັກໃນອາຫານຈາກເນື້ອສັດຈະດູດຊືມທາດເຫຼັກໄດ້ດີກວ່າຈາກພືດ, ທາດເຫຼັກໃນນົມແມ່ດູດຊຶມໄດ້ດີກ່ວານົມງົວ
3.
ປັດໃຈໃນການສົ່ງເສີມການດູດຊືມຂອງທາດເຫຼັກ:
Vitamin, ເນື້ອສັດ, Hcl.
4.
ປັດໃຈການຂັດຂວາງການດູດຊືມຂອງທາດເຫູັກໄດ້ແກ່:
ໃຍອາຫານ, ຊາ, ກາເຟ, ນົມທົ່ວເຫຼືອງ
-
Ferritin ເປັນທາດເຫຼັກທີ່ຖືກສະສົມໄວ້ຫຼາຍໃນລະບົບ
Reticulo endothelial ຄື : ຕັບ, ປ້າງ, ນອກນັ້ນຍັງພົບໃນອະໄວຍະວະອື່ນໆອີກ ເຊັ່ນ:
ຫົວໃຈ, ມ້າມ,
-
ຄວາມຕ້ອງການຂອງທາດເຫຼັກ:
ເດັກເກີດໃໝ່ໄດ້ທາດເຫຼັກມາຈາກແມ່ຕັ້ງແຕ່ໃນຄັນຜ່ານທາງສາຍແຮ່,
ຕໍ່ຈາກນັ້ນເດັກຍັງໄດ້ຮັບທາດເຫຼັກຈາກອາຫານ ເມື່ອອາຍຸ 6ເດືອນຈົນເຖິງໄວຜູ້ໃຫ່ຍຈະມີທາດເຫຼັກປະມານ
35 – 45mg/kg. ເຫຼັກສະສົມໃນຜູ້ໃຫຍ່: ສໍາລັບຜູ້ຊາຍປະມານ 10-15mg/kg ຜູ້ຍິງປະມານ 10mg/kg.
-
ທາດເຫຼັກຈະສູນຫາຍໄປໂດຍການລອກຫຼຸດຂອງຈຸລັງລໍາໃສ້,
ຜິວໜັງ ແລະ ທາງເດີນປັດສະວະປະມານ 0,7-0,9mg/d, ຜູ້ຍິງຈະສູນເສັຍເພີ້ມຂື້ນເວລາມີປະຈໍາເດືອນ, ຜູ້ຍິງຖືພາ,
ລຽ້ງລູກດ້ວຍນົມແມ່.
-
ຖ້າຮ່າງກາຍຂາດຄວາມສົມດູນຂອງທາດເຫຼັກຈະເກີດພາວະເລືອດຈາງ
(Hemochromatosis)
ຫຼືຖ້າຫາກດູດຊືມຫຼືສະສົມທາດເຫຼັກຫຼາຍເກີນໄປກໍຈະມີພາວະທາດເຫຼັກເກີນໃນຮ່າງກາຍ.
ຕາຕະລາງສະແດງປະລິມານທາດເຫຼັກຄວນໄດ້ຮັບແຕ່ລະມື້ໂດຍອົງການອະນາໄມໂລກ
|
ກຸມບຸກຄົນ
|
ເຫຼັກທີ່ຄວນໄດ້ໃນຮູບດູດຊືມໃນແລ້ວ/ ມື້ (mg)
|
|
ເດັກ:
0-4 ເດືອນ
|
0.5
|
|
5-12
ເດືອນ
|
0.7
|
|
1-12
ປີ
|
1
|
|
ຊາຍ:
13-16 ປີ
|
1.8
|
|
ຍິງ
: 13-16 ປີ
|
2.4
|
|
ຜູ້ໃຫຍ່ໄວຈະເລີນພັນ
|
2.8
|
|
ຜູ໊ຍິງໝົດປະຈໍາເດືອນ
|
0.9
|
- ຄວາມຮຸ່ນແຮງຂອງພາວະຂາດທາດເຫຼັກ:
ການຂາດທາດເຫຼັກນັ້ນໝາຍເຖິງຈໍານວນທາດເຫຼັກໃນຄັງສັງເຄາະລົດລົງຫຼືໝົດໄປ,
ເຊິ່ງເລີ້ມປະກົດການຂອງການບົກຜ່ອງໃນ plasma, ສ່ວນໃນເມັດເລືອດແດງຫຼື (Hemoglobin iron)
ນັ້ນເປັນແຫຼ່ງສຸດທ້າຍຈະມີໃຫ້ເຫັນຊັດເຈນ, ສ່ວນລະດັບຂອງ enzyme ຕ່າງໆ ໃນ cell ເຊິ່ງມີເຫຼັກເປັນສ່ວນປະກອບເຊັ່ນ: cytochrome ນັ້ນປະກົດວ່າມີການຂາດແຕ່ໄລຍະເລີ້ມຕົ້ນກ່ອນຈະປະກົດທາງເລືອດໃຫ້ເຫັນຊັດເຈນ,
ພາວະການຂາດເຫຼັກນັ້ນບໍ່ຈໍາເປັນຕ້ອງມີອາການຈືດສະເມີໄປ, ເພາະໄລຍະເລີ່ມເຫຼັກທີ່ຄັງສະສົມພຽງແຕ່ລົດລົງ
ແຕ່ເມື່ອທາດເຫຼັກຂາດໄປເລື້ອງໆຈົນບໍ່ມີທີ່ຈະນຳໄປສ້າງ Hb ແລ້ຈະຈືດມ້ານຊັດເຈນຂຶ້ນ.
ດັ່ງນັ້ນເພິ່ນເບິ່ງຄົນເຈັບຂາດທາດເຫຼັກເປັນ3 ໄລຍະ:
-
ເປັນໃນໄລຍະເລີ່ມຕົ້ນ
ທີ່ມີປະລິມານເຫຼັກທີ່ສະສົມລົດລົງ
-
ປະລິມານທີ່ສະສົມຂອງເຫຼັກໝົດໄປ
ແລະ ບໍ່ພຽງພໍທີ່ຈະນຳໄປສ້າງເມັດເລືອດແດງ
-
ຂາດທາດເຫຼັກຮ້າຍແຮງຈົນມີພາວະ
Anemie
-
ການຂາດທາດເຫຼັກແມ່ນບໍ່ມີພາວະເລືອດຈາງ
ແຕ່ ກໍ່ມີຜົນເສຍຕໍ່ຮ່າງກາຍໄດ້ຫຼາຍລະບົຍເຊິ່ງສະແດງອອກດັ່ງນີ້:
1.
ຈືດມ້ານ,
ອ່ອນເພຍ, ເມື່ອຍງ່າຍ, ການທຳງານຂອງກ້າມຊີ້ນຫຼຸດລົງ, ພູມຕ້ານທານຕ່ຳ, ຂາດສະມາທິ, ການພັດທະນາ
ການຮຽນຮູ້ຊັກຊ້າ.
2.
ມີການປັ່ນປ່ວນທາງລະບົບລະລາ,
ການດູດຊືມຜິດປົກກະຕິ, ພົບອາການກືນຍາກ, ສູນເສຍຄວາມຮູ້ສຶກດ້ານລົດຊາດອາຫານ, ແສບລີ້ນ,
ມີການປ່ຽນແປງຂອງເຍື່ອເມືອກ, Laryngo-pharyx.
3.
ຜົມແຫ້ງຫັກງ່າຍ.
4.
ຫົວໃຈໃຫຍ່ອາດເປັນຫົວໃຈວາຍ.
-
ສາຍເຫດຂອງການຂາດທາດເຫຼັກ:
1.
ຈາກການຂາດສານອາຫານ:
ກີນອາຫານມີທາດເຫຼັກໜ້ອຍ, ມີອາການທີ່ດູດຊືມທາດເຫຼັກໄດ້ຍາກ ອາຫານຄຸນນະພາບບໍ່ຄ່ອຍດີຄືອາຫານເຈ.
2.
ມີຄວາມຜິດປົກກະຕິທາງການດູດຊືມ:
ພະຍາດອັກເສບກະເພາະຊຳເຮື້ອ, ຜູ້ຖືກຜ່າຕັດກະເພາະລຳໃສ້ເຊັ່ນ: Gastectomie sub total, Mal absorbtion.
3.
ການຖືພາ ແລະ
ລ້ຽງລູກດ້ວຍນົມແມ່.
4.
ການສູນເສຍເລືອດເຊັ່ນ:
Hemorragie digestive, ປະຈຳເດຶອນແກ່ຍາວ.
·
ການບົ່ງມະຕິທາງດ້ານວິເຄາະ:
-
ຕຳລາເລືອດ:
ພົບ Hypochrom-microcytaire,
Hemoglobin < 10 g/ dl.
-
ກວດລະດັບທາດເຫຼັໃນເລືອດ:
serum feritin ຫຼຸດລົງ.
·
ການປິ່ນປົວ:
1.
ປິ່ນປົວຕາມສາເຫດ
2.
ການໃຫ້ທາດເຫຼັກ
ຄວນໃຫ້ດ້ວຍການກິນປອດໄພກວ່າການສັກ.
ເພາະການສັກອາດຈະເກີດການແພ້ແບບ Anaphylaxix
ໄດ້.
ເພິ່ນໃຫ້ທາດເຫຼັກໃນຮູບແບບ Ferous sulfate 3-5mg/ kg /j.
ການຕອບສະໜອງຕໍ່ຢາ:
ຈະພົບວ່າ Reticulocyte ເພີ່ມຂຶ້ນແຕ່ວັນທີ່
3 ຂອງການປິ່ນປົວ. ຄ່າ Hb ຈະເພີມຂື້ນ 1g/dl / ອາທິດ.
ຄົນເຈັບຈະຫາຍດີເປັນປົກກະຕິປະມານ 1-2 ເດືອນ ຄວນໃຫ້ຕໍ່ອີກ 2-3
ເດືອນ ເພື່ອໃຫ້ມີທາດເຫຼັກສະສົມໄວ້.
