ການວາງຢາສະຫລົບທາງເສັ້ນເລືອດດຳ

ການວາງຢາສະຫລົບທາງເສັ້ນເລືອດດຳ

ໂດຍ: ທ່ານໝໍ  ຂັນທະວົງ ໄຄທານີດ

ການວາງຢາສະຫລົບທາງເສັ້ນເລືອດດຳ

Intravenous Anesthesia (ຢານຳສະຫລົບ): ເປັນສານທີ່ສີດເຂົ້າທາງຫຼອດ ເລືອດດຳ ເພື່ອໃຊ້ເປັນຢານຳສະຫຼົບໃຫ້ຄົນເຈັບໝົດຄວາມຮູ້ສຶກ ຫຼືສາມາດໃຊ້ສີດ ຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງຫຼືເປັນຄັ້ງຄາວເພື່ອຄົງລະດັບການສະຫຼົບ (maintenance) ແລະໃຊ້ ສຳລັບເຮັດໃຫ້ຄົນເຈັບງ່ວງຊຶມ(sedation) ລະຫວ່າງການຜ່າຕັດທີ່ໃຊ້ຢາມຶນໃນ ການ ທຳມຶນສະເພາະສ່ວນ.

      1.     ການຈັດແບ່ງກຸ່ມຢາ: intravenous Anesthesia ແບ່ງເປັນ 2 ກຸ່ມ ຄື:

 ກຸ່ມຢານຳສະຫຼົບ (Inducing agent):

       - Thiopental sodium

       - Propofol

       - Etomidate

 ກຸ່ມອອກລິດຊ້າກວ່າ (Lower acting drugs)

Benzodiazepines-Diazepam, Lorazepam, Midazolam

Ketamine

Opioid analgesia- Fantanyl.

2. ກົນໄກການອອກລິດ:

·       ຢາສ່ວນຫຼາຍຈະອອກລິດທີ່ ກາມາ - amminobutyric acid ( GABA ) complexe ເຮັດໃຫ້ປະຕູຂອງ chloride ເປີດ ( ສ່ວນໃຫຍ່ຂອງຢາອາຍລະ ເກີຍ, barbiturates, benzodiazepines and propofol )

·       ມີລີດເປັນ N-methyl-D-aspate( NMDA) receptor antagonist ເຊີ່ງເປັນ subtype glutamate receptor ເຮັດໃຫ້ໝົດຄວາມຮູ້ສືກ ແລະ ລະງັບປວດ.

v ຢານຳສະຫຼົບ (Inducing agent):

—  ເປັນຢາສີດເຂົ້າທາງຫຼອດເລືອດດຳເຮັດໃຫ້ໝົດຄວາມຮູ້ສຶກຕົວພາຍໃນເວລາປະ ມານ 30 ວິນາທີ ຫາ 1 ນາທີ

—  ອອກລິດໄວ ແລະ ໝົດລິດໄວ

—  ຈາກນັ້ນ ຈຶ່ງຄົງລະດັບການສະຫຼົບດ້ວຍຢາອາຍລະເຫີຍ

—  ສາມາດໃຫ້ເສີມດ້ວຍຢາລະງັບປວດ ແລະຢາຢ່ອນຄາຍກ້າມຊີ້ນ.

ຢາ Thiopental sodium

—  ແມ່ນຢາສະຫຼົບຈຳພວກ barbiturate ທີ່ມີໄລຍະການອອກລິດສັ້ນເປັນຢາທີ່ ໃຊ້ເລື້ອຍໃນການນຳສະຫຼົບ

—  ປະລິມານໃຊ້: 3-5 mg/kg

—  ໄລຍະການອອກລິດ 5-20 ນາທີ

—  ການກຳຈັດຢາ Thiopental ອາໄສຂະບວນການເມຕາບໍລິດທີ່ຕັບ ແລະຂັບອອກ ທາງປັດສະວະ (ເຄິ່ງໜຶ່ງຂອງຢາຈະຖືກຂັບອອກພາຍໃນ 7-12 ຊົ່ວໂມງ

—  ຂໍ້ບ່ົງໃຊ້:

-         ໃຊ້ເປັນຢານຳສະຫຼົບຂອງການວາງຢາສະຫຼົບທົ່ວໄປ

-         ຫຼີກເວັ້ນການນຳໃຊ້ເພື່ອຮັກສາລະດັບການສະຫຼົບ ຖ້າຕ້ອງການສີດຢາເທື່ອໃໝ່ ຄວນໃຫ້ໃນປະລິມານ 0,5-1 mg/kg

-         ຂໍ້ຫ້າມໃຊ້:

-         ເປັນພະຍາດຫືດ

-         ຊ໊ອກ, ຍ້ອນຂາດນໍ້າທີ່ບໍ່ທັນໄດ້ປິ່ນປົວ

-         ຕັບ ແລະໄຂ່ຫລັງຊຸດໂຊມຮ້າຍແຮງ

-         ສະພາບຂາດອາຫານຮ້າຍແຮງ

-         ຂາດອຸປະກອນຟື້ນຟູຊີບ

ຜົນທາງເພສັຊວິທະຍາ:

—  ອອກລິດຕໍ່ລະບົບປະສາດໄວ, ບາງເທື່ອມີການກະວົນກະວາຍ ຫຼືເໜັງຕີງຜິດປົກກະ ຕິກ່ອນຈະສະຫຼົບ

—  ກົດໜີບສູນກາງຫາຍໃຈ, ບໍລິມາດຫາຍໃຈຫຼຸດລົງ ແລະ ເຮັດໃຫ້ຫຼອດປອດຕີບຮັດ ເຂົ້າ.

—  ກົດໜີບຫົວໃຈ-ເສັ້ນເລືອດ, ຄວາມດັນລຸດລົງ, ລຸດຜ່ອນບໍລິມາດເລືອດສ່ົງອອກ ຈາກຫົວໃຈ, ຫົວໃຈຕີໄວ.

—  ລຸດຜ່ອນຄວາມດັນໃນໜ່ວຍຕາ

—  ລຸດຜ່ອນປະລິມານນໍ້າຍ່ຽວ

ຜົນຂ້າງຄຽງ:

—  ເຮັດໃຫ້ຜິວໜັງຕາຍກໍລະນີສີດອອກນອກເສັ້ນເລືອດນິ້ງ

—  ຄວາມດັນຕໍ່າ

—  ອາການແພ້

—  ຫຼອດປອດ ແລະຫຼອດສຽງຕີບຮັດ (ຄົນເຈັບສະຫຼົບເລິກບໍ່ພຽງພໍ)

—  ປວດຮາກ ແລະຮາກຫລັງຜ່າຕັດ

—  ສະເອິ

—  ກະວົນກະວາຍ ເວລານຳສະຫຼົບ

ເສັ້ນເລືອດຕີບຕັນ (Ischemia) ກໍລະນີສີດເຂົ້າເສັ້ນເລືອດເຕັ້ນ

ຢາ Propofol

—  ເປັນຢາອອກລິດສັ້ນ ທັງໃນການນຳສະຫຼົບ ແລະການຄົງລະດັບຄວາມສະຫຼົບ

—  ລະລາຍໃນໄຂມັນ ແລະນໍ້າມັນໄດ້ດີ

—  Propofol ຖືກທຳລາຍດ້ວຍ 2 ກົນໄກຄື: ຂະບວນການຢູ່ຕັບ ແລະຢູ່ນອກຕັບ (Extrahepatic metabolism)

—  ໄລຍະເວລາອອກລິດແມ່ນ 15-45 ວິນາທີ ແລະມີລິດຢູ່ໄດ້ 5-10 ນາທີ

—  ສາມາດໃຫ້ຕໍ່ເນື່ອງໄດ້ ໃນການຄົງລະດັບຄວາມສະຫຼົບ ເມື່ອສົມທົບກັບ Fentanyl

      ເໝາະສຳລັບຜ່າຕັດນ້ອຍ.

ຂໍ້ບົ່ງໃຊ້ ແລະປະລິມານທີ່ໃຊ້:

·       ໃຊ້ໃນການນຳສະລົບຮັກສາໄລຍະສະຫຼົບ ລະຫງັບປະສາດ ແລະ ແກ້ຮາກໄດ້

·       ນຳສະຫຼົບ 1-2.5 mg/kg

·       ຮັກສາໄລຍະການສະຫຼົບ 50-150 µg/kg/min ຮ່ວມກັບການໃຫ້ opiod

·       ສະຫງົບປະສາດ 25-75 µg/kg/min

·       ແກ້ອາການຮາກ 10-20 µg/kg/min

ຜົນທາງເພສັຊວິທະຍາ:

—  ຫຼຸດປະລິມານເລືອດໄປລ້ຽງສະໝອງ, ການໃຊ້ອັອກຊີໃນສະ  ໝອງ ແລະຄວາມດັບໃນກະໂຫຼກຫົວ

—  ເຮັດໃຫ້ຄວາມດັນເລືອດຕໍ່າ

—  ມີຜົນກົດການຫາຍໃຈຄືກັບ Thiopental

—  ມີລິດແກ້ອາການຮາກໄດ້

ຜົນຂ້າງຄຽງ:

—  ປວດບໍລິເວນທີ່ສີດ ຄວນສີດຊ້າໆ

—  ຄວາມດັນເລືອດຕໍ່າ

ຢາ Fentanyl

—  ອອກລິດສັ້ນ, ເປັນຢາລຸດຜ່ອນການເຈັບປວດໃນກຸ່ມ opioid

—  ອອກລິດພາຍໃນ 3-5 ນາທີ ແລະມີລິດຢູ່ 1-2 ຊົ່ວໂມງ

—  ຖືກທຳລາຍຢູ່ຕັບ ແລະຂັບອອກທາງໄຂ່ຫລັງ

—  ໃຊ້ເສີມລິດຢາເວລານຳສະຫຼົບ

—  ເຮັດໃຫ້ການໃຊ້ຢາດົມສະຫຼົບນ້ອຍລົງ

—  ແກ້ປວດເວລາຜ່າຕັດ ແລະການປວດຊຳເຮື້ອ

ເອກະສານອ້າງອີງ:

1.   ດຣ. ອຸ່ນຄຳ ພັນທະນາລີ, ປື້ມຄູ່ມື ການຝຶກອົບຮົມ, ແພດວາງຢາສະຫຼົບ, 2004

2. ໂກວິດ ພຶດສານຸສັກ, ວິສັນນີວິທະຍາພື້ນຖານ, 2552